به گزارش بهداشت نیوز، کبد یکی از مهمترین عضوهای بدن است که به عنوان دومین عضو بزرگ بدن شناخته شده است. کبد با عبور مواد غذایی از خود فاکتورهای مضر مواد غذایی را می‌گیرد و بدون اینکه ضرری ایجاد کند آنها را به سیستم‌های دیگر بدن وارد خواهد کرد. در واقع کبد وظیفه‌ی جذب مواد مغذی و در عین حال دفع سموم و چربی‌ها و مواد خطرناک از بدن را دارد.
آشنایی با کبد
یکی از اعضاهای بزرگ و ویژه در بدن که نقش مهم پاکسازی، پروتئین سازی، سم زدایی و فیلتراسیون مواد را بر عهده دارد، کبد می‌باشد. این اندام در سمت راست بدن، پایین ریه جای دارد.
مفهوم کبد چرب
کبد چرب یکی از بیماری‌هایی است که امروزه بسیاری از افراد به آن مبتلا هستند. چربی در کبد غیر طبیعی نیست اما در صورتی که بیش از حد باشد فرد دچار چربی کبد خواهد شد. اگر کبد فردی دارای ۵ تا ۱۰ درصد چربی باشد بدین معنی است که وی داری کبد چرب است.
از بازسازی مجدد کبد چه می‌دانید؟
جالب است بدانید در صورتی که قسمتی از کبد، حذف یا برداشته شود، می‌تواند خود را مجدداً با مرور زمان بازسازی کند. در برخی موارد، مشاهده شده که فقط ۲۰ درصد از کبد در سلامتی بوده اما این عضو باز هم خود را بازسازی می‌کند. به دلیل همین فرآیند است که کبد، قابلیت اهدا کردن به فردی دیگر را دارد.
مشروبات الکلی از مواردی است که به کبد آسیب فراوان رسانده و سبب نارسایی این عضو خواهد شد. اکثر افرادی که از این نوع نوشیدنی استفاده می‌کنند، به بیماری کبد چرب و همچنین گاهی به التهاب کبدی یا (هپاتیت الکلی) نیز دچار می‌شوند.
انواع کبد چرب
کبد چرب غیر الکی
در ابتدا نام این بیماری به اشتباه مصرف الکل را به افراد خاطر نشان می‌شود اما در حقیقت ارتباطی با الکل ندارد. کبد چرب غیر الکلی در دو دسته جای دارند.
ساده: در صورتی که کبد نتواند چربی‌ها را به خوبی بشکند، چربی‌ها در بافت‌های کبدی جمع می‌شوند و به این ترتیب کبد چرب خواهد شد. در این نوع کبد چرب، الکل دخیل است.
استئاتوهپاتیت غیر الکلی: این گروه برخلاف موارد ذکر شده در نوع ساده این بیماری می‌باشد. بیماری استئاتوهپاتیت منجر به پیدایش زخم یا سرطان کبد می‌شود. افراد توجه داشته باشند برای درمان این نوع عارضه مهم و حساس، باید فوراً به بهترین فوق تخصص گوارش-کبد مراجعه و تحت بررسی و معاینات قرار بگیرند.
کبد چرب الکلی
در این نوع بیماری کبد در صورت مصرف زیاد الکل دچار چربی می‌شود و نمی‌تواند به راحتی چربی‌ها را بشکند. در این مواقع نیاز است که فرد مصرف الکل را کنار بگذارد تا بتواند بیماری را درمان نماید. در غیر این صورت ممکن است که فرد به سیروز کبدی مبتلا شود.
علت بیماری کبد چرب چیست؟
دلایل ایجاد کبد چرب بسیار متفاوت است اما اصلی‌ترین علت کبد چرب می‌تواند به تغذیه نامناسب و هم چنین شیوه زندگی نادرست مربوط شود. کبد چرب امروزه افراد بسیاری از جامعه را درگیر کرده است، این بیماری نه تنها کبد را در گیر می‌کند بلکه به دلیل نقشی که کبد در بدن دارد دیگر اعضای بدن را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد و سلامت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کبد چرب می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، همچنین سیستم بدن بعضی از افراد به گونه‌ای است که باعث تجمع چربی را در کبد شده و در نهایت به سیروز کبدی پیش می‌روند اما طبق تحقیقات و تجربیات کسب شده بیشترین عواملی که منجر به بروز کبد چرب می‌شود عبارتند از:
- چاقی یکی از عوامل بروز کبد چرب است در واقع اضافه وزن می‌تواند به تجمع چربی اضافه در کبد منجر شود.
- مقاومت بدن در برابر انسولین که در این حالت سلول‌های بدن در مقابل هورمون انسولین مقاومت کرده و قند مصرف نمی‌کنند.
- بالا بودن قند خون می‌تواند منجر به بروز کبد چرب شود که این قند می‌تواند به صورت پیش دیابت و یا دیابت نوع دو بروز کند.
- وجود مقادیر بالاتر از حد نرمال چربی یا تری گلیسیرید در خون می‌تواند فرد را با کبد چرب مواجه نماید.
- مصرف مشروبات الکلی یکی از شایع‌ترین عوامل بروز بیماری کبد چرب مخصوصاً در جوامع غربی می‌باشد.
- مصرف مواد غذایی چرب نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد کبد چرب است.
- عدم داشتن تحرک و فعالیت سالم و کافی و عدم ورزش در زندگی.
- سو تغذیه و رژیم غذایی ناسالم.
- بارداری نیز می‌تواند منجر به کبد چرب شود.
- استفاده زیاد از داروهایی مانند آسپرین، تتراسایکلین و استامینوفن.
به طور کلی هر یک از موارد بالا و یا تعدادی از آنها در کنار هم می‌تواند باعث تجمع چربی در کبد شود این امر باعث بروز کبد چرب شده و همچنین این چربی می‌تواند باعث التهاب کبد و ایجاد بافت اسکار در کبد شود.
عوارض کبد چرب
از آنجایی که کبد به عنوان یک صافی و فیلتر در بدن نقش دارد در صورتی که عملکرد آن با اختلال مواجه شود می‌تواند کل سیستم بدن را تحت تأثیر قرار دهد و عوارض متعددی ایجاد نماید. مهمترین عارضه کبد چرب و NASH سیروز است. التهاب کبدی باعث بروز سیروز می‌شود. کبد در تلاش برای کاهش التهاب باعث بروز زخم‌هایی در بافت خود می‌شود که همان سیروز کبدی نام دارد. در صورت ادامه دار بودن التهاب سیروز کبدی گسترش می‌یابد. در صورت عدم توقف این فرایند عوارض عبارتند از:
- تجمع مایعات در شکم که آسیت نام دارد.
- تورم رگ‌های مری که به عنوان واریس مری معروف است و در صورت افزایش این روند می‌تواند منجر به پارگی رگ‌ها و خونریزی شود.
- بروز احساس ضعف و گیجی و خواب آلودگی مفرد.
- لکنت زبان.
- نارسایی کبدی که این اتفاق در مراحل پیشرفته NASH است و کبد از کار می‌افتد.
- سرطان کبد نیز می‌تواند در ادامه کبد چرب ایجاد شود.
عوارض ذکر شده در صورت بروز سیروز ایجاد می‌شود که همه افراد مبتلا به کبد چرب به سیروز کبدی مبتلا نمی‌شوند درمان به موقع کبد چرب می‌تواند مانع از بروز سیروز شود. به طور معمول بین ۵ تا ۱۲ درصد افرادی که کبد چرب دارند به سیروز کبدی دچار می‌شوند.
عوامل خطر
عوامل متعددی خطر بروز کبد چرب را افزایش می‌دهد از آن جمله می‌توان بالا بودن کلسترول، کم کاری تیروئید، چاقی مخصوصاً چربی شکم، سندرم تخمدان پلی کیستیک، سندرم متابولیک، هیپوفیز غیر فعال و دیابت نوع دو را نام برد. در واقع افراد مبتلا به این گونه بیماری‌ها و هم چنین سنین بالا با خطر بروز NASH یا کبد چرب مواجه هستند و باید بیشتر مراقب نحوه صحیح زندگی و تغذیه خود باشند.
روش‌های جلوگیری از بروز کبد چرب
برای اینکه ابتلاء به کبد چرب را به حداقل ممکن برسانید توجه به مواردی مهم است که عبارتند از:
رژیم غذایی سالم: نوع تغذیه سالم تأثیر بسزایی در پیشگیری از این بیماری دارد رژیم غذایی سالم طیف وسیعی از مواد غذایی مورد نیاز بدن از جمله سبزیجات، انواع میوه‌های تازه، غلات و چربی‌های مفید را شامل می‌شود.
تعادل وزن: تعادل وزن اهمیت بسزایی در پیشگیری از بروز اکثر بیماری‌ها از جمله کبد چرب دارد با یک رژیم غذایی صحیح در کنار ورزش می‌توانید اضافه وزن خود را درمان کرده و تعادل وزن خود را حفظ نمائید.
ورزش: فعالیت‌های بدنی سالم و ورزش به عنوان بخشی از برنامه زندگی تأثیر بسزایی در سلامتی بدن دارد و به صورت چشمگیری از بروز عارضه کبد چرب جلوگیری می‌کند.
روش درمان کبد چرب
روش مناسب برای درمان کبد چرب طبق تشخیص پزشک انجام می‌شود، پزشک ممکن است درمان‌های داروی، رژیم غذایی و ورزش برای کاهش وزن و یا در صورت سیروز حاد کبدی پیوند کبد را تجویز نماید. ارائه راهکارهای زیر برای بهبود کبد چرب معمولاً توسط پزشک انجام می‌شود.
کاهش وزن: در صورت داشت اضافه وزن حتماً باید نسبت به کاهش وزن خود اقدام نمائید این کاهش وزن با تغییر کالری مصرفی و افزایش فعالیت‌های سالم ورزشی امکان پذیر است.
ورزش: پزشک ممکن است با توجه به سن و شرایط بدنی شما پیشنهاد ورزش روزانه را بدهد که تأثیر بسزایی در بهبود کبد چرب و کاهش وزن دارد.
رژیم غذایی سالم: یکی رژیم غذایی سالم اهمیت بسزایی در روند بهبودی فرد دارد.
کنترل دیابت: دیابت می‌تواند از عوامل بروز کبد چرب باشد، برای بهبودی سریع‌تر این بیماری کنترل دیابت با استفاده از رژیم غذایی مناسب و داروهایی که پزشک تجویز می‌کند امکانپذیر است.
کنترل کلسترول: در صورت بالا بودن کلسترول و یا تری گلیسیرید کاهش این موارد و حفظ تعادل در میزان آن می‌تواند شانس بهبودی را افزایش دهد.
اهمیت به سلامت کبد: اهمیت به سلامت کبد همواره باید صورت بگیرد ولی در زمان مواجه با کبد چرب این مورد بیشتر نمود پیدا می‌کند در این راستا باید از مصرف مواد غذایی زیان‌آور و همچنین الکل پرهیز نمائید، داروهایی که پزشک تجویز کرده به درستی مصرف نمائید و در صورت استفاده از داروهای گیاهی حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.
چه دارویی برای درمان کبد چرب تجویز می‌شود؟
درمان دارویی قطعی برای کبد چرب وجود ندارد. بیماری کبد چرب مشکلی است که معمولاً با مصرف الکل همراه است. اما چیزی که در حال حاضر مورد توجه ماست بیمار کبد چرب غیرالکلی است. بسیاری از مردم هیچ نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند و به همین دلیل است که کبد چرب غیرالکلی را بیماری خاموش می‌نامند.
تقریباً از هر پنج مورد، یک نفر کبد چرب پیشرفته دارد و حالت التهابی‌تر بیماری کبد را به خود می‌گیرد که استئاتوهپاتیت غیرالکلی نام دارد. استئاتوهپاتیت می‌تواند تبدیل به سیروز و سرطان کبد شود. افرادی که به کبد چرب مبتلا هستند باید زیر نظر پزشکان متخصص، روند پیشرفت بیماری را محدود و کنترل کنند. برای بهبود این ناراحتی می‌توان اختلالات زمینه‌ساز آن را کنترل کرد. ورزش روزانه، کاهش وزن و عدم استفاده از غذاهای چرب و پرکالری و مصرف مرتب میوه و سبزیجات تنها راه‌حل‌های اصلی برای درمان کبد چرب هستند.
غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان مانند ویتامین E می‌تواند مانند داروی کمکی برای کبد چرب عمل کند ولی نمی‌توان آن را به‌عنوان دارویی که این بیماری را از بین می‌برد تلقی کرد. همان‌طور که گفتیم اضافه‌وزن از مواردی است که نقش مهمی در وضعیت کبد چرب دارد.
به همین دلیل بیماران باید انجام حرکات ورزشی و فعالیت‌های فیزیکی را در برنامه روزانه خود قرار دهند. کسانی که به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت مبتلا هستند باید با مراجعه به پزشک متخصص تحت معاینه و آزمایش‌های کامل قرار گیرند؛ چرا که کنترل دیابت و چربی خون در بیماران مبتلا به کبد چرب نقش کمک کننده‌ای در بهبودی این بیماری دارد.
بهترین کارها برای بهبود و کنترل کبد چرب عبارتند از:
۱. کاهش وزن
۲. پرهیز غذایی
۳. ورزش
درمان‌های جایگزین
برای درمان بیماری کبد چرب غیرالکلی، هیچ گزینه‌ی درمانی دیگری اثبات نشده است. اما محققین در حال مطالعه هستند که آیا بعضی از ترکیبات طبیعی می‌تواند مفید واقع شود یا نه عبارتند از:
ویتامین E: این و یتامین و سایر ویتامین‌ها با نام آنتی اکسیدان، می‌توانند با کاهش یا خنثی کردن آسیب‌های ناشی از التهاب، به محافظت از کبد کمک کنند. اما تحقیقات بیشتری نیاز است. بعضی از شواهد، بیان می‌کنند که مکمل‌های ویتامین E، احتمال دارد برای افرادی با آسیب کبدی ناشی از بیماری کبد چرب غیرالکلی، مفید باشد. اما ویتامین E با افزایش میزان خطر مرگ و در مردان با افزایش خطر سرطان پروستات، مرتبط است.
قهوه: در تحقیقات نشان داده شده است که، در بین افرادی با بیماری کبد چرب غیرالکلی، آنهایی که گزارش داده‌اند که قهوه می‌نوشند، نسبت به آنهایی که قهوه کم می‌نوشند یا اصلاً نمی‌نوشند، آسیب کبدی کمتری می‌بینند. معلوم نیست که چگونه قهوه بر آسیب دیدگی کبد، اثر می‌گذارد یا شما به چه میزان قهوه نیاز دارید تا از فواید آن بهره مند شوید.